23.01.2018 r.
HISTORIA POWSTAWANIA SPÓŁDZIELCZOŚCI
MIESZKANIOWEJ NA ZIEMIACH POLSKICH . JEJ TWORZENIE W ŻYRARDOWIE
W dniu 11 marca 1958 roku, grupa mieszkańców naszego miasta, pragnąca zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe spotkała się na zebraniu w sali konferencyjnej Zakładów Lniarskich. 400-u uczestników spotkania wysłuchało informacji o możliwości ziszczenia swoich oczekiwań przez zorganizowanie się w spółdzielni mieszkaniowej. Nie wszyscy chcieli podjąć się trudu zgromadzenia własnego wkładu finansowego, woleli czekać aż im Państwo da. Tych, którzy się zdecydowali było 41. Podjęli oni stosowną uchwałę o utworzeniu spółdzielni mieszkaniowej w Żyrardowie. Nadali jej symboliczną nazwę „JEDNOŚĆ”. Byli założycielami Żyrardowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
Do historii powstania naszej spółdzielni, będę wracał w kolejnych relacjach. Będą one miały związek ze zbliżającym się 60-leciem Żyrardowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Przypomnę w nich o dokonaniach jakie były jej udziałem w naszym mieście, wspomnę o ludziach i działaczach, którzy ją tworzyli na przestrzeni mijającego 60-cio lecia.
„Ruch spółdzielczyw świecie ma ponad półtorawiekową tradycję w służbie społeczeństwa. Powstał on z potrzeb społeczeństwa i nadal winien mu służyć przez tworzenie spółdzielni jako samorządowych zrzeszeń, wyposażonych w środki prawne dla uczestniczenia w życiu gospodarczym i zaspakajaniu wspólnych aspiracji oraz potrzeb ekonomicznych, społecznych i kulturalnych swoich członków.
Z założenia swego spółdzielczość jest ruchem apolitycznym, obca mu jest dyskryminacja z powodów płci, rasowych, narodowościowych, społecznych, religijnych lub jakichkolwiek innych. Spółdzielnie działają na zasadach demokratycznych, a wszyscy członkowie mają równe prawa i obowiązki”.
Te wzniosłe słowa zaczerpnąłem z zasad etyki spółdzielczej uchwalonej w grudniu 2002r. przez Zgromadzenie Ogólne Krajowej Rady Spółdzielczej. Wskazują one normy którymi winna się posługiwać spółdzielczość wszystkich branż, w swych działaniach, zaś spółdzielczość mieszkaniowa w szczególności.
Spółdzielczość mieszkaniowa jako ruch społeczno-gospodarczy w Polsce działa od ponad 125-ciu lat. Jej początki wiążą się z dniem 27 marca 1890r. Jest to data założenia pierwszej polskiej spółdzielni mieszkaniowej na terenach zaboru pruskiego, w Poznaniu. W ciągu następnych lat powstawały dalsze spółdzielnie mieszkaniowe w Wielkopolsce i na Pomorzu, a później w innych częściach kraju. Często spełniały one dodatkową rolę matecznika polskości.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w początkach okresu międzywojennego nastąpiło ożywienie organizacyjne spółdzielczości. Do końca 1921 r. powstało w kraju 477 spółdzielni mieszkaniowych. W dniu 11 grudnia 1921 r. powstała Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa, czołowy reprezentant nurtu spółdzielczości lokatorskiej w okresie międzywojennym.
Ten sam nurt reprezentowały między innymi Spółdzielnia „Lokator” w Łodzi, Gdyńska Spółdzielnia Mieszkaniowa, spółdzielnie we Wrocławiu i Piotrkowie.
Do 1939r. powstało na terenie kraju dalszych kilkadziesiąt spółdzielni, posiadających kilka tysięcy mieszkań. Nie odgrywały one jednak pod względem ilościowym istotniejszej roli w zaspakajaniu potrzeb mieszkaniowych.
W latach 1945 – 1949 spółdzielczość mieszkaniowa podjęła inicjatywę odbudowy zniszczonych w czasie wojny obiektów mieszkalnych. Stała się również pierwszym inwestorem nowego uspołecznionego budownictwa wielorodzinnego. Jej dalszy rozwój zahamowały jednak całkowicie decyzje, podjęte przez państwo w 1950r. Przejęło ono, centralnie sterowany, monopol na budownictwo wielorodzinne.
Reaktywowanie działalności spółdzielczości mieszkaniowej przyniósł dopiero rok 1956. Pozwoliły na to zmiany w kraju jakie nastąpiły po październiku tego roku.
W latach 1957 – 1965 spółdzielczość mieszkaniowa będąc uzupełniającą obok budownictwa komunalnego, formą zaspokajania potrzeb mieszkaniowych spełniała szczególną rolę zarówno gospodarczą oraz społeczną. To wówczas podjęto i rozpowszechniono formy działalności społeczno-wychowawczej wśród członków poprzez tworzenie w spółdzielniach osiedlowych domów kultury, klubów i świetlic, w których mieszkańcy odnajdowali swoje nowe zainteresowania i pasje.
Przywrócenie spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego w omawianym okresie, było równoznaczne ze stworzeniem obywatelom możliwości wyboru drogi zaspakajania potrzeb mieszkaniowych. Skorzystano więc z tej możliwości również i w Żyrardowie. A, że spółdzielcze budownictwo było w tym okresie najbardziej efektywne oraz atrakcyjniejsze od innych – to spowodowało, że na przestrzeni kolejnych 30 lat ( do połowy lat 90-tych) stało się w Żyrardowie jedyną dostępną formą uzyskania mieszkania w budownictwie wielorodzinnym.
Marian Rusinowski